Bøndene vil ha velferdsgode på lik linje med andre

Då Merete Furuberg fekk kreft, måtte ho bruke sparepengar på vikar i fjøsen. I  jordbruksoppgjeret i år krev småbrukarlagsleiaren betre velferd for bøndene.

– Bønder skal ha velferdsordningar på linje med andre i samfunnet, konstaterer leiaren i Norges Bonde- og Småbrukarlag.

Det er viktig både for helsa til bonden og for dyrevelferda, påpeiker ho.

Derfor varsla småbrukarlaget og Norges Bondelag at dei vil prioritere velferdsordningane høgt då dei leverte krava sine til jordbruksoppgjeret til Landbruks- og matdepartementet i førre veke.

Blant krava er auka tilskot til avløysarar og vikarar. Det handlar om moglegheita til å få hjelp til gardsarbeidet når bonden blir sjuk, får barn eller skal ha ferie. Dette er viktig for rekruttering til bondeyrket generelt.

– Vi ser at ungdom i nesten alle spørjeundersøkingar svarer at velferdsordningane er det viktigaste. Inntekt frå garden kjem som nummer to, seier Furuberg til NTB.

Ho har fått kjenne på kroppen kva dette handlar om. I 2016 blei småbrukarlagsleiaren kreftsjuk og låg innlagt på Radiumhospitalet. Furuberg har allereie hjelp i fjøset, men då ho blei sjuk, måtte ho få andre til å ta også «skift» hennar på kveldar og i helger.

Reglene seier at stønaden til avløysar skal avkortast dersom ein har anna lønn eller ytingar.

– På grunn av godtgjerslene for vervet i Norges Bonde- og Småbrukarlag fekk eg ingenting. Då har eg måtta bruke av eigne sparepengar. Bankkontoen blei veldig redusert, fortel Furuberg, som ikkje ønskjer å gi opp noko beløp for tapet.

Ho er også særleg opptatt av gode ordningar for kvinnelege bønder i samband med svangerskap og fødsel. Det er viktig for å få fleire kvinner inn i yrket. I dag er berre 14 prosent av dei aktive bøndene kvinner.

No vil organisasjonane kaste avkortingsregelen.

– Forhandlingsutvalet i jordbruket meiner tilskotet ikkje skal samordnast med andre ytingar, men spesielt offentlege ytingar ved sjukdom, uførleik og fødsel, i tillegg til lønnsinntekter, er viktigast å ikkje samordne, heiter det i kravet.

Her reknar ein med at endringa vil gjere ordninga 130 millionar kroner dyrare.

– Dersom spørsmålet er om det er viktig å behalde og kanskje forbetre ordninga, er svaret eit klart ja. Når vi andre blir sjuke og tar ut eigenmeldingsdagar eller blir sjukemelde, så overtar nokon andre den jobben vi skulle gjort, seier Halle Arnes, fagdirektør for HMS (Helse, miljø og tryggleik) ved Norsk landbruksrådgiving.

– Det spesielle med å vere husdyrbonde er at om ein blir sjuk, må dyra likevel stellast, påpeiker han.

Bondeorganisasjonane krev auka tilskot til avløysarar ikkje berre ved sjukdom og fødsel, men også slik at bøndene kan ta ut ferie og fritid. Dei krev dessutan at det blir sett av meir pengar til sjukepengeordninga og auka maksimalbeløp for tidlegpensjonsordninga, som skal gjere det lettare for nye generasjonar å sleppe til.

Forhandlingsleiar for staten i jordbruksoppgjeret, Leif Forsell, seier han er samd i at det er viktig for rekrutteringa at bøndene har gode velferdsordningar og er positiv til forslaga om å auke satsane.

– Partane har til dels vore samde enkelte år om at ein ikkje har klart å prioritere dette i stor nok grad, så det er nok grunn til å tru at også staten vil prøve å prioritere velferdsordningane. Om vi gjer det i same grad som jordbruket, er ikkje så sikkert. Det handlar litt om kor mykje pengar som er til disposisjon, seier Forsell, som er departementsråd i Landbruks- og matdepartementet.

Staten presenterer tilbodet sitt til bøndene fredag 4. mai. Forhandlingane skal vere avslutta tysdag 15. mai. (©NPK)